Ik schrijf u vanuit een diepe overtuiging dat Europa vandaag veel sterker is dan het zichzelf toestaat te zijn en tegelijk veel kwetsbaarder dan het durft toe te geven. Die spanning vormt volgens mij het hart van onze huidige impasse.
Europa is geen mislukt project. Integendeel.
Het is één van de meest geslaagde beschavingsvormen die de moderne geschiedenis heeft voortgebracht. We combineren, in mondiale vergelijking, beperkte ongelijkheid met sociale cohesie, sterke publieke diensten met ondernemerschap, innovatie met menselijke waardigheid, vrijheid met verantwoordelijkheid, pluralisme met samenleven. Onze levenskwaliteit, ons onderwijs, onze cultuur, onze manier van leven worden wereldwijd bewonderd.
En toch spreken we daar nauwelijks nog met fierheid over.
Na de trauma's van de 20e eeuw heeft Europa bewust gekozen voor terughoudendheid, nuance en technocratische beheersing. Dat was historisch begrijpelijk en lange tijd verstandig. Maar die elitaire kilheid, dat wantrouwen tegenover emotie, heeft zijn beste tijd gehad. In een wereld die opnieuw wordt gedomineerd door machtspolitiek, blokvorming en harde belangen, werkt morele verlegenheid verlammend.
Machtspolitiek is terug.
Dat is geen ideologische stelling, maar een feitelijke vaststelling.
De Verenigde Staten handelen steeds explicieter volgens rauw kapitalistisch eigenbelang. China doet dat vanuit een coherent maar autoritair staatsmodel. Europa daarentegen heeft wél een eigen model, maar durft het nauwelijks nog als zodanig te benoemen, laat staan te verdedigen.
Dat is gevaarlijk.
Niet omdat Europa agressiever moet worden, maar omdat wie zijn eigen beschavingsmodel niet met overtuiging uitdraagt, door anderen wordt gedefinieerd.
Wat vandaag ontbreekt, is geen beleid of regelgeving, maar een herwonnen Europees zelfbewustzijn. Een discours dat opnieuw emotie durft toe te laten: trots zonder arrogantie, vastberadenheid zonder uitsluiting, identiteit zonder regressie.
Europa moet opnieuw durven zeggen:
-
dit evenwicht tussen markt en mens is geen toeval, maar een keuze;
-
deze manier van samenleven is geen zwakte, maar een kracht;
-
deze beschaving is het waard om beschermd en versterkt te worden.
Tegelijk zien we hoe externe actoren, openlijk en berekend, proberen Europese eenheid te ondergraven door lidstaten afzonderlijk te benaderen, te verleiden of tegen elkaar uit te spelen. Dat lukt alleen omdat Europa zichzelf nog te vaak als een administratief compromis beschouwt, en niet als een strategische gemeenschap met een gedeeld lot.
Verdere Europese samenhang is daarom tegelijk noodzakelijk en onwaarschijnlijk, tenzij ze slim wordt aangepakt.
Niet via grote woorden of barricades, maar via:
-
strategisch opgebouwde coalities van bereidwillige landen,
-
samenwerking i.p.v de huidige nood aan unanimiteit die blokkerend werkt,
-
concrete successen die aantrekkingskracht creëren,
-
een herdefiniëring van soevereiniteit als iets dat kan schalen,
-
en vooral: een discours dat emotioneel klopt én intellectueel standhoudt.
Uw profiel, als historicus, als bestuurder in een extreem complex land, als politicus die compromissen kan sluiten zonder gezichtsverlies, en als iemand die populisme weet te neutraliseren zonder technocratisch te worden, maakt u bijzonder geschikt om aan zo'n Europees traject bij te dragen.
Als grote redenaar, maar vooral als strategisch denker en katalysator. Iemand die begrijpt dat grote verschuivingen zelden beginnen met spektakel, maar met het creëren van de juiste voorwaarden, allianties en timing.
Europa heeft vandaag minder nood aan afstandelijke beheerders en meer aan kalme, zelfzekere bouwers die durven erkennen dat emotie geen vijand is van rede, maar haar noodzakelijke bondgenoot.
Mijn hoop is dat u, discreet maar doelgericht, wil meewerken aan het ontwikkelen van zo'n Europees project: een project dat fierheid herstelt, realisme omarmt en Europa opnieuw leert spreken met een stem die zowel warm als krachtig is.
Europa hoeft geen revolutie.
Het heeft zelfvertrouwen, richting en strategische moed nodig.
Met achting,
Pieter Talpe
Merelbeke - Melle
